زمينه‌ها و چگونگي جنگ‌هاي رِدّه

پايان‌نامه كارشناسي ارشد، رشته تاريخ اسلام

 زمينه‌ها و چگونگي جنگ‌هاي رِدّه

مقدمه

الف) اهميت موضوع : ظهور اسلام منشاء تحولات بزرگي در تاريخ جهان گرديد كه بر همگان پوشيده نيست . تازيان در پرتو اين آيين توانستند شاهنشاهي بزرگ ساساني را از گردونه تاريخ خارج سازند و سرزمينهاي بزرگي را از قلمرو روم شرقي تسخير نمايند. اعراب به نام اسلام تمدن ايراني را لگدمال تاراج خويش كردند، هر چند پس از مدتي بر ويرانه هاي آن به همت ايرانيان تمدن ايراني- اسلامي دوباره پايه ريزي گرديد. از آنجائيكه سركوب شورشهاي موسوم به ارتداد سرآغاز حركت تهاجمي اعراب مسلمان به سرزمينهاي  هم جوار بود، بررسي و تحليل آن بخصوص نقشي كه نتيجه اين جنگها در ايجاد وحدت در ميان اعراب شبه جزيره عربستان داشت اهميتي فراوان دارد كه متاسفانه در مطالعات تاريخي صدر اسلام مورخان معمولا از آن سرسري مي گذرند.

سواي از مساله فوق، شناخت اينكه با وجوديكه اعراب در زمان حيات پيامبر اسلام را پذيرفته بودند،چرا پس از مرگ او به سرعت از اين آيين برگشتند، خود مبحثي مهم است كه موضوعي جالب و جذاب در زمينه مطالعه جامعه شناسي تاريخي براي ما فراهم مي آورد.

جايگزيني دين اسلام به جاي اديان و باورهاي ديگر در جامعه عربستان و فراگير شدن آن نيز مي تواند مبحثي جالب در حيطه جامعه شناسي دين باشد كه هر چند موضوع مستقيم بررسي ما نيست ، اما از آن جاييكه تضاد ديني بهانه اصلي جنگهاي موسوم به "ارتداد"

مي باشد بررسي تحولي كه دين اسلام از اين منظر ايجاد كرد و مقاومت در برابر آن،

 مي تواند مقدمه لازمي براي اين چالشها باشد كه ما نيز به فراخور بحث نيم نگاهي بدان

داشته ايم.

فهرست مطالب

عنوان................................... صفحه 

سپاس‌نامه .................................. ث

مقدمه ..................................... 1

معرفي منابع ............................... 5

بخش يكم: مبحث فقهي ارتداد ................. 9

ـ بررسي مفاهيم و انواع ارتداد و احكام مربوط به آنها 9

ـ تعريف ارتداد ............................ 9

ـ انواع ارتداد ........................... 10

ـ شرايط احراز ارتداد ..................... 13

ـ سير تاريخي ارتداد در اسلام .............. 14

ـ ارتداد در قرآن ......................... 17

ـ ارتداد در حديث ......................... 19

ـ راههاي اثبات ارتداد .................... 21

ـ موجبات ارتداد .......................... 22

ـ مجازاتهاي ارتداد ....................... 24

بخش دوم: تحولات جامعه عربستان از پيش از اسلام تا مرگ پيامبر

ـ موقعيت جغرافيايي مناطق درگير در نبرد ... 30

ـ وضعيت سياسي جامعه عربستان در آستانه ظهور اسلام     31

ـ وضعيت اقتصادي جامعه عربستان در آستانه ظهور اسلام   34

ـ بافت فرهنگي و ديني جامعه عربستان در آستانه ظهور اسلام   36

ـ نتيجه تحليلي تحولات جامعه عربستان در آستانه‌ي ظهور پيامبر(ص) 42

جامعه عربستان در آستانه مرگ پيامبر

ـ وضعيت جامعه عربستان در آستانه مرگ پيامبر 45

ـ چگونگي ايمان اعراب و گسترش اسلام در شبه‌جزيره عربي 47

ـ اشرافيت قريش و آيين اسلام ............... 49

بخش سوم: مساله جانشيني و وضعيت دولت اسلامي پس از مرگ پيامبر

ـ بررسي و نقد ديدگاههاي مختلف درباره جانشيني پيامبر 54

ـ زمينه‌هاي ذهني به قدرت رسيدن ابوبكر ..... 59

زمينه‌هاي عيني به قدرت رسيدن ابوبكر ....... 60

ـ تدبيرها و ترفندهاي ابوبكر در كسب و تحكيم قدرت     65

ـ نتيجه‌گيري

بخش چهارم: ايده‌هاي انگيزه هاي ايجاد جنگ هاي ارتداد

ـ بررسي و نقد ايده‌هاي موجود در باب  دليل جنگ هاي رده     68

ـ ماهيت جنگ‌هاي ارتداد در پرتو الگوي نظري . 72

بخش پنجم : جنگ‌هاي رده در نجد ، بحرين و عمان

ـ هجوم قبايل پيرامون مدينه ............... 84

ـ طليحه .................................. 86

ـ عقايد و تعاليم طليحه ................... 89

ـ شورش‌هاي پراكنده پس از سركوب طليحه....... 92

ـ سركوب قبايل بني عامر ................... 92

ـ نبرد جواء و سركوب بني سليم ............. 93

ـ نبرد ظفر ............................... 94

ـ مسيلمه ................................. 95

ـ عقايد و تعاليم مسيلمه ................. 100

ـ سجاح .................................. 103

ـ جدايي مالك بن نوير از سجاع و كشته‌شدنش به دستور خالد    108

ـ نبرد دباء و سركوب ارتداد عمان ......... 112

ـ ارتداد بحرين .......................... 113

بخش ششم: جنگ‌هاي رده در يمن

ـ چگونگي قيام اسود عنسي و فرجام كار او .. 117

ـ تعاليم و آموزه‌هاي ديني اسود عنسي....... 120

ـ شورش قبس بن عبديغوث بر سر امارت ....... 122

ـ برگشت مردم حضر موت و كنده از آيين اسلام 124

نتيجه نهايي ............................. 131

فهرست منابع ............................. 134